Można trochę ocalić straconą ulgę.

To dobra wiadomość dla podatników, którzy nie skorzystali z nielimitowanego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn przysługującego tzw. zerowej grupie podatkowej. Przekazanie pieniędzy na umowę deweloperską oznacza, że fiskus pobierze mniej podatku od darowizny. Potwierdza to istotny wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Sprawa dotyczyła kobiety, która w listopadzie 2019 roku otrzymała 120 tys. zł od ojca. Pieniądze zostały jej przekazane w gotówce, a następnie wpłacone na konto, skąd trafiły na konto dewelopera zgodnie z umową. Podatniczka zgłosiła darowiznę do fiskusa, pragnąc skorzystać z pełnego zwolnienia w podatku od spadków i darowizn, które przysługuje tzw. zerowej grupie podatkowej, obejmującej najbliższą rodzinę.

Problemy pojawiły się, gdy do sprawy wkroczyli kontrolerzy skarbówki. Uznali, że obdarowana nie spełnia jednego z warunków, aby skorzystać z nielimitowanego zwolnienia z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Kontrolerzy argumentowali, że obdarowana otrzymała gotówkę, a w takim przypadku, aby móc skorzystać z pełnej ulgi, konieczne jest udokumentowanie przekazania środków na rachunek bankowy nabywcy lub za pośrednictwem przekazu pocztowego.

W opinii urzędników, gotówka przekazana bezpośrednio przez darczyńcę i późniejsza wpłata na konto obdarowanego nie spełniają tego wymogu.

Art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy przewiduje limitowane zwolnienie przy darowiznach w I grupie podatkowej, jeśli obdarowany wykorzysta je w ciągu 12 miesięcy na wkład budowlany, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego lub spłatę kredytu hipotecznego.

Urzędnicy zauważyli jednak, że podatniczka wydała otrzymane pieniądze na cel mieszkaniowy, ale formalnie nie nabyła lokalu. W ich ocenie sama wpłata darowizny na umowę deweloperską nie była wystarczająca do skorzystania z ulgi. W tej sytuacji fiskus zażądał od obdarowanej zapłaty podatku według zasad przewidzianych dla I grupy podatkowej, bez uwzględnienia ani pełnego zwolnienia dla zerowej grupy, ani zwolnienia mieszkaniowego.

Podatniczka zaskarżyła decyzję do sądu i wygrała w pierwszej instancji. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy uznał, że przysługuje jej pełne zwolnienie dla zerowej grupy. Sąd stwierdził, że otrzymanie gotówki i wpłacenie jej na konto obdarowanego nie wyklucza ulgi, a podatniczka spełniała również warunki do skorzystania ze zwolnienia mieszkaniowego.

Sprawa trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego, którego wyrok był bardziej stonowany. Kobieta nie obroniła swojego prawa do pełnego zwolnienia z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. W tej kwestii NSA nie miał możliwości dalszej interpretacji. 20 marca 2023 roku wyrok siedmioosobowego składu orzekł, że przekazanie darowizny w gotówce i wpłata na konto obdarowanego nie spełniają wymogu do pełnego zwolnienia dla zerowej grupy (sygn. III FPS 3/22).

Aby uniknąć podatku od darowizny w formie gotówki, konieczne jest dostarczenie dowodu, który potwierdza dokonanie wpłaty lub przelewu przez darczyńcę na konto obdarowanego. Nie wystarczy, że obdarowany sam wpłaci lub przeleje środki na swoje konto w imieniu darczyńcy. Dlatego NSA uznał, że fiskus słusznie odmówił kobiecie prawa do tej ulgi.

Jednakże, NSA przyznał jej rację w sprawie drugiego tzw. zwolnienia mieszkaniowego, które było przedmiotem sporu. Według NSA, wpłaty obdarowanego w ramach umowy deweloperskiej spełniają warunki przeznaczenia środków na nabycie lokalu mieszkalnego zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Sąd podkreślił, że przepis ten nie uzależnia prawa do zwolnienia od nabycia własności mieszkania w ciągu 12 miesięcy od otrzymania środków. Wystarczy, aby wydatki zostały poniesione nie później niż w ciągu 12 miesięcy od daty otrzymania pieniędzy, a ich celem były zdarzenia określone w przepisie.

NSA nie miał wątpliwości, że inna interpretacja mogłaby prowadzić do niewykonania społecznego celu ulgi, jakim jest wsparcie państwa w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych.

Sygnatura akt: III FSK 630/22